บทความของ คุณมนตรี นิพิฐวิทยา   จาก www.bangkokbizweek.com
ในงบการเงินของบริษัทที่เราวิเคราะห์นั้น จะประกอบด้วยตัวเลขมากมาย ตามที่ผมได้กล่าวมาแล้ว ในตอนที่แล้วคุณวิบูลย์ได้กล่าวถึงเรื่อง Return on Equity หรือ ROE ซึ่งเป็นการวิเคราะห์งบการเงิน ที่ใช้อัตราส่วนมาบ่งบอกความสามารถ ในด้านต่างๆ ของกิจการ

หากท่านสังเกตงบการเงินของบริษัทใดก็ตาม จะพบว่า ในงบดุลส่วนสินทรัพย์ที่นักบัญชีแยกให้เราเห็นเป็น 2 ส่วน คือ สินทรัพย์หมุนเวียน (Current Assets) และ เครื่องจักรอาคารสถานที่ (Properties, Plant and Equipments) หรือจะเรียกว่า สินทรัพย์คงที่ ก็น่าจะได้ เพราะไม่มีการเปลี่ยนแปลงในรอบ 1 ปี ส่วนสินทรัพย์หมุนเวียนจะมีการเปลี่ยนแปลงขึ้นลงในรอบ 1ปี

หากพิจารณากันให้ดีๆ แล้ว นักบัญชีไม่ได้แยกสินทรัพย์ให้นักลงทุนเห็นชัดเจนสักเท่าไรนัก เพราะหากเรามองการลงทุนในหุ้นคือการร่วมเป็นเจ้าของธุรกิจแล้ว เราควรต้องทราบว่า สินทรัพย์ใดเป็นสินทรัพย์ดำเนินงาน (Operating Assets) สินทรัพย์ใดเป็นสินทรัพย์ที่มีไว้แต่ไม่ได้ใช้เพื่อการดำเนินงาน (Non Operating Assets)

หลายท่านอาจจะเริ่มสงสัยว่ามันต่างกันอย่างไร...?

จริงๆ แล้วมันต่างกันอย่างชัดเจนมากที่เดียว ตัวอย่างเช่น บริษัท 2 แห่งคำนวณ Return on Assets, ROE ได้เท่ากัน แต่พอแยกสินทรัพย์ดำเนินงานออกจากสินทรัพย์ทั้งหมดแล้ว ปรากฏว่า บริษัทหนึ่งมี Return on Net Operating Assets(RONOA) สูงกว่าอีกบริษัทหนึ่งอย่างเห็นได้ชัด

นั้นหมายความว่าบริษัทที่มี RONOA ต่ำกว่านั้น มีสินทรัพย์ที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์อยู่มากกว่าอีกบริษัทหนึ่งเป็นแน่แท้ และแน่นอนว่าเราต้องหาต่อให้ได้ว่า ทำไมถึงได้มีสินทรัพย์ที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์อยู่มาก

ทรัพย์สินที่เป็นทรัพย์สินดำเนินงานที่ผมกล่าวนี้ มักไม่ค่อยแน่นอนตายตัวนัก เราต้องพิจารณาตามสภาพแวดล้อมของกิจการเองครับ เพราะแต่ละกิจการดำเนินธุรกิจแตกต่างกัน แต่ผมพอจะให้แนวทางพอใช้เป็นเครื่องสังเกตไว้

ยกตัวอย่างเช่น เงินสด สินค้าและวัสดุคงเหลือ (Inventory) ที่ดินที่ใช้ประโยชน์ คือ มีโรงงานตั้งอยู่และมีการผลิตสินค้า ที่ดินที่ซื้อเอาไว้ ยังไม่ได้ใช้ประโยชน์ไม่นับครับ เครื่องจักรที่ใช้ในการผลิตสินค้า รายการเหล่านี้ล้วนจัดเป็นสินทรัพย์ดำเนินงาน

บางบริษัทมีเงินสดเหลือมาก แต่ไม่ได้ใช้ไปลงทุนสร้างผลตอบแทนเลย แถมไม่จ่ายออกมาเป็นเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้นด้วย บริษัทนี้ RONOAต่ำแน่นอนครับ

บางบริษัทมีที่ดินมากแต่ไม่ได้ใช้ประโยชน์และไม่ยอมขายออกเอาเงินมาลงทุนให้งอกเงยบริษัทหนี้ก็น่าสงสัย

บริษัทที่สินค้าและวัสดุคงเหลือมากๆ และมากขึ้นเรื่อยๆ ในขณะที่ยอดขายมิได้ขยายตามไปในอัตราส่วนที่เท่าๆ กันหรือมากกว่า แสดงว่า บริษัทนั้นมีปัญหาบางประการในเรื่องการจัดการสินค้าที่พร้อมขายและวัสดุสำหรับการผลิตแน่ เรื่องนี้ในฐานะผู้ร่วมเป็นเจ้าของกิจการต้องไม่ละเลยที่จะต้องตรวจสอบกับฝ่ายบริหารของบริษัทนะครับ

ส่วนทรัพย์สินอื่นๆ เช่น บัญชีลูกหนี้ อันนี้ไม่เกี่ยวกับการดำเนินงานแน่นอน แต่สำคัญนะครับ หากมีลูกหนี้มากในอัตราส่วนที่เพิ่มขึ้นมากกว่ายอดขายแล้วละก็ต้องตรวจสอบเช่นกันว่า การติดตามหนี้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพหรือไม่ หรือมีการบันทึกบัญชีแบบลักไก่หรือไม่

เมื่อได้ตัวเลขสินทรัพย์ดำเนินงานสุทธิ (Net Operating Assets) แล้วเราก็ใช้สูตรเดียวกันกับการหาอัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์นั่นเองคือ

ROA = รายได้สุทธิ / สินทรัพย์สุทธิ

หากเป็นอัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์ดำเนินงานสุทธิ (Return on Net Operating Assets, RONOA) ก็ใช้สูตร

RONOA = รายได้สุทธิ / สินทรัพย์ดำเนินงานสุทธิ

ผลที่ได้ออกมาต้องเปรียบเทียบกัน หากบริษัทที่มีการดำเนินงานที่ดีแล้ว ROA กลับ RONOA จะใกล้เคียงกันมาก แต่ในทางตรงกันข้าม ROA น้อยกว่า RONOAมากๆ ให้ระวังครับ บริษัทนี้กำลังมีการลงทุนที่ผิดประเภท หรือส่อพิรุธน่าสงสัยว่า เอาเงินไปลงทุนในสินทรัพย์นั้นๆ เพื่ออะไร อาจจะเอาเงินทุนของบริษัทไปซื้อที่ดินของญาติๆเอาไว้ในราคาสูงกว่าราคาตลาดมากๆ หรืออาจลงทุนแบบไม่รอบคอบแทนที่จะได้เครื่องจักรที่มีประสิทธิภาพกลับเป็นอนุสาวรีย์เครื่องจักรมาตั้งเกะกะแทน

ในการวิเคราะห์งบการเงินมีสูตรให้เราคิดแบบสำเร็จมาแล้ว แต่วิธีการมักไม่ตายตัวแปรไปตามสภาพแวดล้อมของกิจการและสถานการณ์ในขณะนั้น แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นขึ้นอยู่กับผู้วิเคราะห์ว่า ต้องการทราบอะไรของกิจการให้ละเอียด และที่สำคัญการแปลความหมายจากผลลัพธ์ที่เราคำนวณได้นั้นสำคัญที่สุด จะเห็นว่า เมื่อได้ผลลัพธ์มาแล้วเราก็ได้คำตอบมาส่วนหนึ่งแต่ไม่ใช่คำตอบที่เป็นที่สุด แต่มันเป็นแนวทางให้เราไปสืบหาคำตอบที่เราต้องการต่อไปว่า ไปแล้วการลงทุนแบบเน้นคุณค่านี้นักลงทุนน่าจะมีพฤติกรรมคล้ายนักสืบก็ว่าได้นะครับ

เอาละครับ เรามาเริ่มต้นการเป็นนักสืบ เสาะหาขุมทรัพย์ที่จะนำพาเราไปสู่อิสรภาพทางการเงินแบบไม่ต้องเฝ้าหน้าจอ หรือลุ้นกับความเสี่ยงอะไรกันมากมายกันดีกว่าครับ